15/10/2020

Henriëtte Roland Holst, 1869 - 1952, dichteres, schrijfster, en socialiste

Henriëtte Roland Holst, dichteres, schrijfster, en socialiste van het eerste uur, strijdbaar en idealistisch.  Ik heb van haar een portret op hoge leeftijd gekozen, omdat ik vind dat ze een heel mooi, sterk en tegelijk kwetsbaar gezicht had toen ze heel oud was. Ze leefde van 1869 tot 1952 en is dus 83 jaar oud geworden.

Van haar zijn deze prachtige dichtregels:

De zachte krachten zullen zeker winnen                   .                                                                                  in 't eind - dit hoor ik als een innig fluistren                                                                                                  in mij: zoo 't zweeg zou alle licht verduistren                                                                                              alle warmte zou verstarren van binnen.

Het gedicht heeft nog drie coupletten, maar deze eerste zinnen bleven me altijd bij.




Over de vrouwenportretten

 Dit jaar ben ik begonnen aan een reeks portretten van vrouwen die door hun ambitie en kwaliteiten een stempel hebben weten te drukken op onz cultuur, ieder op hun eigen gebied. Dat betekent dat het een heel diverse verzameling kan worden.

Hiervoor ga ik terug tot de 19e eeuw en daarna verder in de 20e eeuw, tot nu. Voor mij is vanzelfsprekend dat ik vrouwen kies die ik sympathiek vind en die ik bewonder. Ik ben dus tamelijk subjectief in mijn keus.

Uit de foto's die ik kan vinden kies ik de beelden die mij het meest aanspreken. Alle foto's van iemand bij elkaar vertellen een verhaal. Door ze te gebruiken voor een tekening haal je  de persoon dichterbij, het is een vorm van inleven. 

Ik ben natuurlijk afhankelijk van de foto's die op internet of in boeken te vinden zijn. Op een andere manier gaat het niet. Maar het is voor mijzelf ook boeiend om te merken hoe iemand door foto's voor je kan gaan leven.





Over foto's en schilderijen of: wat is realisme eigenlijk?

Een foto is een weergave van wat zich voor de lens van de fotograaf bevond, maar is tegelijkertijd van een andere orde dan datgene wat is gefotografeerd. Het gefotografeerde doet door de foto zijn intrede in de wereld van het beeld, met andere woorden: het wordt iets op een 'plaatje'. Het gaat als fotografisch beeld een eigen leven leiden en wordt beoordeeld volgens criteria waarmee fotografische beelden worden beoordeeld. Van snapshot tot 'kunstfoto': als beeld heeft elke foto een eigen karakter, met kwaliteiten en tekortkomingen, zowel technisch als qua benadering van het onderwerp. Over de criteria daarvoor blijft altijd discussie mogelijk Een foto is per definitie nooit een simpele en letterlijke afbeelding van een eendimensionale, als eenduidig op te vatten werkelijkheid ('de' realiteit). Elke foto is een vorm van verbeelding…. een benadering van het onderwerp door middel van hoofd, hart en hand van degene die de camera hanteert. De fotograaf wil meestal niet alleen iets vastleggen, maar ook iets zéggen met het beeld, een boodschap van welke aard dan ook overbrengen. Foto's zijn een manier om met elkaar te communiceren over de wereld om ons heen. Realisme in de schilderkunst moet, evenals fotografie, niet worden gezien als een poging om de werkelijkheid zo letterlijk mogelijk te benaderen in tegenstelling tot alle vormen van interpretatie en duiding van de werkelijkheid. Een als realistisch bestempeld kunstwerk is altijd evenzeer een visie op door de kunstenaar waargenomen elementen van een werkelijkheid. Al ligt de interpretatie of duiding er lang niet altijd overduidelijk bovenop. Gelukkig niet. Als je er werkelijk van uitgaat dat er een schilderkunstig 'waarheidsgetrouwe' weergave van de werkelijkheid, zonder interpretatie, mogelijk is, dan is dat een verkeerde inschatting van het menselijk waarnemingsvermogen en vermogen tot afbeelden. Als er al zoiets bestaat als 'de' waarheid of 'de' werkelijkheid (dus één, objectief kenbare werkelijkheid), dan is die zeker nooit door één mens te bevatten. Kunstenaars weten dat, intuïtief en door ervaring. Zij streven dan ook helemaal niet naar objectiviteit. Het mooie aan beeldende kunst vind ik dat daardoor juist een grote variatie aan persoonlijke visies zichtbaar wordt. Kunstenaars willen verhalen vertellen, ontroeren, troosten, shockeren, imponeren, de schoonheid dienen. Sinds de opkomst van modernistische kunststromingen in de westerse kunst van de 20e eeuw is er een groot overgangsgebied ontstaan tussen als min of meer figuratief en als min of meer realistisch bestempelde kunst. Waarvoor we het begrip realisme moeten reserveren is er sindsdien niet duidelijker op geworden. De term realisme is in combinatie met toevoegingen een eigen leven gaan leiden. Bekend zijn: magisch realisme, surrealisme, fotorealisme. Dat zijn geleidelijk hokjes geworden waarin kunstwerken nog steeds graag geplaatst worden. Minder gemeengoed is de term romantisch realisme. Sociaal-realisme is niet meer in de mode, maar is wel belangrijk geweest. En hoe moeten we het zogenaamde realisme van de schilders van de Gouden Eeuw duiden, met niet als de minste natuurlijk Rembrandt? Zijn de prachtige theatrale beelden van Rembrandt te bestempelen als realisme? Ze lijken wel levensecht. Is dat dan realisme? Ik dacht het niet. Het zijn maar een paar vragen. Mijn stelling is dat de term realisme niet meer voldoet, problematisch is geworden. We kunnen beter uit de voeten met de begrippen figuratie en abstractie. Over mijn werk Ik vertaal fotografische beelden naar het domein van de schilderkunst. Door het gebruik van verf kan ik het beeld op mijn manier laten spreken. Zowel hetgeen dat is gefotografeerd als de foto zelf (de eigenschappen van de foto) worden onderwerp van het schilderij door de manier waarop ik het fotografische beeld verwerk. Dat betekent dat ik geen afstand neem van de foto met de bewering dat mijn schilderij volledig vanuit mijn innerlijke wereld is ontstaan en dat de foto uitsluitend als geheugensteun diende. Ik adopteer de foto juist en probeer het fotografische beeld met verf opnieuw tot leven te brengen in mijn schilderij. Een van de belangrijke eigenschappen van foto's is de belichting, want in essentie is een foto een door licht getekend beeld. Zonder licht is er geen foto mogelijk. Foto's als basis voor mijn schilderijen geven mij vooral de mogelijkheid om het licht in het beeld te manipuleren. Een beeld wordt voor mij pas echt schilderkunstig interessant als het licht er een wezenlijke rol in speelt. Uit wat ik hier in deze tekst heb gezegd is hopelijk duidelijk geworden dat voor mij zeker niet het grote doel is dat mijn beelden als waarheidsgetrouwe weergave overkomen, wat dit laatste ook mag inhouden. Het belangrijkste is dat ik kies voor foto's die mij iets belangrijks vertellen, in elk geval iets wat ik belangrijk vind. Met een foto die ik schilder wil ik iets laten zien en iets zeggen. Met mijn manier van schilderen probeer ik de zeggingskracht van het beeld zo groot mogelijk te maken. _________________

Introductie

Beste lezer, Een kunstenaar werkt vaak alleen. Op zich is daar helemaal niets tegen. Het is een zelf gekozen lot. Alleen in je atelier, alleen met je materiaal en je ideëen moet het gebeuren. Juist in een ongestoord gesprek met jezelf heb je een grote kans om door te dringen tot de kern van wat je wilt zeggen. In alle rust kun je de vorm waarin je dit wilt doen uitwerken, aanpassen en verbeteren. Maar er is ook een andere kant, die even belangrijk is. Juist omdat je iets te zeggen hebt wil je graag dat je gehoord en gezien wordt. Kunst maak je niet voor jezelf. Met een schilderij, een foto, een tekening, een sculptuur wil je iets laten zien. Je zegt: kijk, wat mooi, interessant, ontroerend, bijzonder, spannend of troostend is dit! Je zegt: denk hier eens over na, het betekent iets voor mij, wil je bedenken wat het voor jou kan betekenen? Je zegt: dit raakt mij, jou ook? Dit zijn maar een paar voorbeelden van het soort boodschappen dat in kunst verpakt kan zijn. Een beeldend kunstenaar vertelt verhalen door middel van beelden. Toch valt er over beeldende kunst ook heel veel te zeggen met woorden. Enerzijds sta ik al jaren op het standpunt dat een goed, sterk beeld geen toelichting nodig heeft. Dat vind ik nog steeds, maar ik heb ook telkens weer ervaren dat teksten over kunst wel degelijk iets kunnen doen voor je begrip van kunst. Naast het kijken naar kunst is het lezen er over ook een manier om je te ontwikkelen tot een goede verstaander. Voor mij is er bijna niets leuker dan over beeldende kunst lezen, nadenken en met anderen van gedachte wisselen. Toen ik bezig was met het actualiseren van mijn website realiseerde ik mij dat de tekst die er op stond om bezoekers een toegang te verschaffen tot mijn werk niet meer voldeed. Ik zette me aan het uitwerken van een nieuwe tekst. Daarbij kwam ik gaandeweg tot de conclusie dat ik over het betreffende onderwerp (fotografie en realisme in mijn werk én in de beeldende kunst in het algemeen), dat voor mij van centraal belang is, graag de mening van anderen wilde horen. Ik stuurde mijn tekst naar een aantal mensen en kreeg heel verschillende reacties. Dat stimuleerde mij om verder te schrijven en te denken en zo ontstond het idee om een weblog aan mijn website te koppelen. De weblog geeft mij de mogelijkheid om van tijd tot tijd nieuwe gedachten over mijn werk te formuleren en met geïnteresseerde lezers te delen. Reacties en meningen van anderen zijn voor mij hopelijk leuk en leerzaam en brengen leven in mijn brouwerij. 

Ook als ik aan iets nieuws begin wil ik dat soms graag delen, zoals de serie portretten van interessante vrouwen waaraan ik werk. Ik vind het leuk en belangrijk om op deze manier vrouwen die iets betekenen in onze maatschappij weer even naar voren te halen. Ik hoop dat ik de serie op een goed moment in haar geheel kan exposeren.